Махсус имкониятлар
Ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik oʻzgarishlar jarayonida mamlakatda ekoturizmning rivojlanishi muhim rol oʻynaydi. Oʻzbekiston Respublikasining koʻpgina mintaqalaridagi tajribaning koʻrsatishicha, ekoturizm — bu ishchi oʻrinlar sonini koʻpaytirishga, tabiiy ekotizimlarni tiklash va saqlashga koʻmaklashuvchi ijobiy ekobiznesdir, bu esa oʻz navbatida ekoturizmni Markaziy Osiyoda keng tarqatish zarurligini koʻrsatadi.
Yuqoridagilarni e’tiborga olgan holda koʻpgina sayyohlik tashkilotlari Oʻzbekiston boʻylab ekologik turlarni ishlab chiqishdi, shuningdek mamlakatda bevosita ekoturizm bilan shugʻullanadigan tashkilotlar tuzildi.
Ana shunday tashkilotlardan biri «Oʻzbekturizm» Milliy kompaniyasi, Fridrix Ebyert nomli Fond(GFR) va Xalqaro «Ekosan» fondi rahbarligida oʻtkazilgan «Ekoturizm va Buyuk Ipak Yoʻli» 1-Xalqaro Konferentsiya tavsiyalariga koʻra tuzilgan «Ekosan-tur» Markazidir. Markaz faoliyatining rivojlanishiga sayyohlik sohasining mutaxassislari, Oʻzbekistonning va boshqa Markaziy Osiyo davlatlarining tabiatni asrash tashkilotlari, maslahatchilar jalb qilingan. Mintaqalardagi ekoturizm ob’ektlarida faoliyat yurituvchi biznes tuzilmalar va mahalliy hokimiyat organlari, shuningdek joylardagi oʻz-oʻzini boshqarish organlari ham jalb etildi.
Markaz faoliyatining rivojlanishiga 1999 yili Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlangan «2005 yilgacha boʻlgan davr mobaynida Oʻzbekistonda turizmni rivojlantirish Dasturi» ham yordam berdi. Ushbu Dasturga jahon madaniyati va tarixining merosiga kiruvchi tabiiy yodgorliklarini, qoʻriqxonalarini saqlash va aniq maqsadlarda foydalanish boʻyicha marketing chora-tadbirlari kiritildi.
Ekoturistik marshrutlarning marketing strategiyasi ishlab chiqilishi va rivojlanishida, Markaz ekologik resurslarning yaxlitlikda saqlanishi majburiyligi va bu resurslarga nagruzkalarning yoʻl qoʻyilmasligini inobatga oladi. Ushbu aspektda oʻz faoliyatini amalga oshirishda Oʻzbekiston Respublikasining tabiatni asrash qonunchiligi, shuningdek, atrof-muhit va mustahkam rivojlanish sohasida xalqaro kelishuvlarda qabul qilingan normalar Markazning oʻz maqsadiga yetishishida ijobiy yordam beradi.
Oʻzbekiston Respublikasida ekoturizmning rivojlanishi bilan bogʻliq boʻlgan koʻpgina muammolar bor jumladan, mahalliy aholini ekoturistik faoliyatga jalb qilish, malakali mutaxassislarning yetishmasligi, koʻpgina mamlakatlardagi potentsial sayyohlarning Markaziy Osiyo mintaqasining ekoturistik noyob tabiiy-landshaft imkoniyatlaridan bexabarligidir. Ushbu va boshqa masalalarni yechish maqsadida ekoturizmning mustahkamligi va ustunligi toʻgʻrisida mahalliy aholi(mahalla) bilan uchrashuvlar oʻtkazilayapti.
Mintaqaning ekoturistik imkoniyatlari toʻgʻrisida xorijiy jamoatchilikni xabardor qilish maqsadida chet ellik turistik markazlar, turfirmalar bilan maslahat uchrashuvlari olib borilmoqda. Bu ishda xorijiy davlatlardagi Oʻzbekiston elchixonasi va «Ekosan» fondining chet eldagi boʻlimlari ish olib borishyapti. Markaz tomonidan tabiiy, ijtimoiy va iqtisodiy aspektlarda loyihaning amalga oshirilishi toʻxtovsiz ravishda kuzatilmoqda, ularning oʻzaro aloqasi ekoturizmning mustahkamligi koʻrsatkichidir.
Bu atrof-muhit muvozanatini o'zgartirmasdan va unga zarar etkazmasdan, turistik faoliyatdir. Bu sayyohlik sanoatiga mos keladigan tendentsiya ekologiya .Ekoturizm hissiyot bilan bog'liq axloq chunki, sayohatchining zavqidan tashqari, mahalliy hamjamiyatlar (qabul qiluvchilar farovonligini oshirishga harakat qilingan turizm ) va tabiiy muhitni saqlash. Ekologik turizm ham rag'batlantirishga intiladi barqaror rivojlanish (ya'ni kelajakdagi imkoniyatlarga zarar bermaydigan hozirgi o'sish).
So'nggi yillarda ekoturizmning avj olishiga bir qancha sabablar, jumladan, turistik boshqa turlarga qaraganda arzonligi sabab bo'lgan. Dunyoda ro'y berayotgan iqtisodiy inqirozni hisobga olgan holda, ko'pchilikni yetaklab kelgan element muhim pul xarajatlarini talab qilmasdan ta'tildan bahramand bo'lishga imkon beradi.
Ammo bu uning yagona ustunligi emas, balki quyidagilar kabi boshqalar ham bor:
Bu sizga katta qadriyat va go'zallikning tabiiy va qishloq burchaklarini topishga imkon beradi.
Bu tabiat bilan to'liq aloqada yashashga imkon beradi va shuning uchun katta shaharlarning bezovtalanishidan uzoqlashadi.
Dam olish uchun idealdir.
Bu sayohatga chiqqan sayyohlarni otda sayr qilish, toqqa chiqish kabi cheksiz ochiq mashg'ulotlarni amalga oshirishga majbur qiladi va shuningdek his-hayajonga soladigan ajoyib tuyg‘ularga oshno qiladi.
Va bularning barchasi, ekoturizm kichik qishloq aholisi markazlari o'zlarining ekologik va arxitektura va etnografik jihatdan o'zlarining atrof-muhitini saqlash va parvarish qilish uchun o'zlarining iqtisodiy o'sishini ta'minlashga imkon berishini unutmaydilar.
Shu ma'noda biz ekoturizmni iqtisodiyotini rag'batlantirish yo'li sifatida rivojlantirgan ko'plab shaharlarda zavqlanishni istagan tashrif buyuruvchilar uchun qiziq takliflar taklif qilinayotganligini aniqladik. Xususan, masalan, u dehqonchilik va chorvachilik an'analarida qatnashadi, shu sababli unga yerni ekish, shudgorlash, sigirni sog'ish yoki boshqa chorva mollarini boqish kabi vazifalarni bajarish o'rgatiladi.
Ekoturizmda shunga qaramay, bu borada aniq tartibga solish yo'q. Ekoturizmga tabiat bilan aloqa qilishni o'z ichiga oladigan har qanday sayyohlik faoliyati bilan shug'ullanadiganlar ham bor, chunki bunday ekskursiyalar ko'plab sabablarga ko'ra sodir bo'ladi, bu ekotizimga jiddiy zarar.
Ommaviy turizm bu o'z mohiyatiga ko'ra zararli, chunki u ifloslantiruvchi samolyotlarga o'tishni, odatda tabiiy joylarda (masalan dengizga qaragan) qurilgan mehmonxonalardan foydalanishni va har doim ham bo'lmaydigan katta miqdordagi chiqindilarni hosil qilishni anglatadi, boshqa muammolar qatorida. Shu sababli, ko'plab mutaxassislar haqiqiy ekoturizm ozchilik bo'lishi kerak deb hisoblashadi, bu esa yanada mas'uliyatli turizm yaratishni talab etadi.
